Een pop voor Hannah

Tweede Wereldoorlog. Esther  wordt door de nazi’s opgepakt, omdat ze het niet eens is met de manier waarop die met mensen omgaan. En ook: omdat  Esther Joodse is. Tijdens haar gevangenschap denkt ze voortdurend aan haar dochtertje Hannah.  Het meisje is veilig bij haar oma en opa, maar mag niet op bezoek bij haar moeder.

Het gemis is langs beide kanten groot. Op een dag besluit Esther een lappenpop te maken voor haar dochtertje. Op die manier wil ze Hannah laten weten dat ze aan haar denkt en bovenal: van haar houdt. Dat is echter een heel gevaarlijk project, want het is absoluut niet toegestaan dat gevangenen iets leuks doen. Ze mogen maar één ding, en dat is gehoorzamen. Met de hulp en steun van medegevangenen slaagt Esther erin om in hachelijke omstandigheden een lappenpop te maken.

Maar ook het hoofddoel is gevaarlijk: de pop, die de naam Charlotte krijgt, moet tot bij Hannah geraken. Esther verbergt Charlotte in een mand vol vuil wasgoed, die wordt opgehaald en bij oma en opa wordt afgezet. Het is een tocht vol hindernissen, overal loert het gevaar dat de pop wordt ontdekt. Esther blijft achter in de hoop dat dit plan lukt.

Een pop voor Hannah is het waargebeurde verhaal van Charlotte Hamburger, grootmoeder van auteur Peggy Poppe. Die besliste twee jaar geleden om er een kinderboek over te schrijven, waarin ze de liefdevolle boodschap van haar grootmoeder wilde verwoorden en doorgeven. De aanleiding hiertoe was haar verontwaardiging voor de toenemende polarisatie rond de vluchtelingenstroom. Toen haar tienjarig nichtje na het vertellen van het familieverhaal op school opnieuw werd uitgesloten omdat ze Joodse roots had, was Poppe overtuigd: dit verhaal moest de wereld in.

Ann de Bode maakte de prachtige illustraties. Het zijn allemaal schilderijtjes in acrylverf, op het karton van zwart-wit ‘gewolkte’ dossiers.  Geen enkel beeld is in kleur, en dat was een bewuste keuze van de kunstenares. Kleur vond ze te hoopvol, te vrolijk voor dit verhaal.  Ze heeft nog even getwijfeld om de pop op de achterflap toch in kleur (rood) te brengen, maar dat idee werd snel opzijgeschoven. Gelijk heeft ze: door vast te houden aan zwart-wit klopt het geheel. Wat niet wil zeggen dat dit een donker en kleurloos boek is. De tinten van liefde en hoop zie je er als vanzelf bij. Bijzonder is ook dat in sommige illustraties bewust veel werd weggelaten.  Het geeft kinderen de kans om zelf de invulling te doen, en zet hen aan tot nadenken.

In Kazerne Dossin in Mechelen kan je in het Memoriaal de echte pop, en in het Museum de originele acrylschilderijen bewonderen. Het is ook in dit indrukwekkende Museum over de Holocaust en Mensenrechten dat het boek begin december werd voorgesteld. Peggy Poppe en Ann de Bode brachten er een interactieve presentatie en een themaworkshop rond identiteit, voor kinderen vanaf tien jaar die het verhaal hadden gelezen. Dat zowel auteur als illustrator in hun opzet geslaagd zijn werd daar zeer duidelijk. De aanwezige kinderen vertelden welke passages hen het meest waren bijgebleven. Dat waren de spannende scènes:  het maken van de pop en de risico’s dat die tijdens de smokkeltocht ontdekt zou worden. Maar wat bij de lezertjes de meeste indruk had nagelaten was het moment van de ontknoping, die ik hier dus niet ga verklappen.  Ik geef wel graag mee dat de boodschap van liefde en hoop in dit kinderboek bij het doelpubliek goed is overgekomen, net als het gevoel van verbinding. Dat is echt bijzonder knap want lang niet evident voor dit thema.

Een pop voor Hannah, Peggy Poppe & Ann de Bode, uitgeverij De Eenhoorn, 13,95 euro (10+)